Το ζήτημα της τέχνης, το πόσο και αν πρέπει να είναι στρατευμένη, τα μηνύματα που θέλει να περάσει ο δημιουργός, το αν πρέπει να παίρνει θέση στην τάδε ή τη δείνα αδικία είναι μερικά μόνο απ’ τα θέματα που μπορεί να απασχολούν ένα κοινό με ευαισθησίες. Το αν ανοίγουν συζητήσεις μέσα στον ευρύτερο δημοκρατικό-καλλιτεχνικό χώρο, το κίνημα αλληλεγγύης και ό,τι συνεπάγεται αυτού είναι μια άλλη κουβέντα.
Παρακολουθήσαμε την ταινία “All that is left of you” -στα πλαίσια του κινηματογραφικού φεστιβάλ Αθήνα-Παλαιστίνη 2025- η οποία στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορεί να χαρακτηριστεί χλιαρή. Η ταινία περιστρέφεται γύρω από τα δεινά μιας παλαιστινιακής οικογένειας που χάνει τον γιο της από σφαίρα του ισραηλινού στρατού κατά την Πρώτη Ιντιφάντα. Προσπαθώντας στο πρώτο μισό να δείξει με μια εξίσου γλυκανάλατη σκοπιά την Νάκμπα του 1948 και την ιστορία της προσφυγιάς της οικογένειας, συνεχίζει στο 1988 και έπειτα στο σήμερα. Μην πετυχαίνοντας ούτε την ιστορική αναδρομή και την ανάδειξη της βιαιότητας της εθνοκάθαρσης του 1948, το μόνο που κατά την ταπεινή μας γνώμη καταφέρνει είναι να συγκινήσει ένα πολύ ευρύ κοινό με το δράμα μιας οικογένειας που χάνει το παιδί της. Φυσικά, υπάρχουν αναφορές για το περιβάλλον που διαδραματίζονται τα γεγονότα, κάπου αναφέρονται κατά καιρούς και οι λέξεις σιωνιστές, στρατός, εποικισμός κλπ. αλλά το κυριότερο μέρος περιστρέφεται γύρω από ηθικά διλήμματα των γονιών για τον αν πρέπει να δωρίσουν τα όργανα του παιδιού τους, αν είναι ηθικά και θρησκευτικά σωστό (δείχνει και κάπου έναν συμπαθή ιμάμη που τον συμβουλεύονται οι γονείς) αν τα όργανα θα πάνε σε Ισραηλινούς και πάει λέγοντας.
Το πιο δυνατό σημείο θα λέγαμε είναι η περίπτωση του παππού της οικογένειας που είναι ο μόνος που δεν έχει ξεχάσει την ιστορία αναφέροντας διαρκώς το ζήτημα της απελευθέρωσης της Παλαιστίνης και ο οποίος δένεται πολύ με τον μικρό εγγονό του, που διαποτίζεται από τις ιστορίες του. Βέβαια δείχνει οριακά τον συμπαθέστατο παππού να υποφέρει από αρχές άνοιας αλλά ας προσποιηθούμε ότι αυτό έγινε για να δώσει μια χιουμοριστική διάσταση…
Ένας πατέρας και μια μητέρα παραδομένοι, που ζουν δήθεν στο σήμερα, μακριά από τις ιστορίες του «κολλημένου» παππού, μια πλούσια οικογένεια που εκδιώκεται κατά τη Νάκμπα από το πολυτελές σπίτι της στη Γιάφα, ένα παιδί σε μια εικόνα-αστραπή μες στην Ιντιφάντα, αργότερα η μετανάστευση των γονιών στον Καναδά και η επίσκεψή τους το 2022 στη Γιάφα-Τελ Αβίβ μέσα σε κοσμοπολίτικα μέρη, η συνάντηση της μητέρας με τον Εβραίο που έζησε χάρη στην καρδιά του παιδιού της σε μια συζήτηση που μιλάνε και οι δύο για το τραύμα τους, και το συλλογικό γίγνεσθαι εξαφανισμένο από προσώπου γης. Δεν υπάρχουν άλλα πρόσωπα γύρω απ’ την οικογένεια, δεν υπάρχουν άλλοι νεκροί, δεν υπάρχουν φωνές για δικαιοσύνη, μόνο αποκομμένα ηθικά διλήμματα που δήθεν υποκαθιστούν κάτι πολύ μεγαλύτερο: τον πολύμορφο αγώνα του παλαιστινιακού λαού σε Δυτική Όχθη και Γάζα, το ζήτημα της προσφυγιάς, της ταξικής εξαθλίωσης, της εθνοκάθαρσης και πλέον της γενοκτονίας (αυτό το τελευταίο ας μην τους το χρεώσουμε γιατί η ταινία άρχισε να γυρίζεται πριν τον Οκτώβρη του 2023 αλλά και μετά…). Και τελικά τι;
Τι είναι αυτό που θέλησε να δείξει η Παλαιστινο-αμερικανίδα σκηνοθέτιδα της ταινίας, Σάριεν Ντάμπις, πέρα από ένα οικογενειακό δράμα, αν ήταν κάτι παραπάνω πέρα απ’ το να συγκινήσει ένα δυτικό κοινό που ξενίζεται με μαντήλες και μη κοσμικό κατά τη δική της άποψη τρόπο ζωής κι αγώνα; Δεν θα το μάθουμε εκτός αν διαβάσουμε κάποια πολυποίκιλη συνέντευξη της βραβευμένης απ’ το Vanity Fair καλλιτέχνιδας.
Μην παρεξηγηθούμε. Οι τέχνες, και ο κινηματογράφος ειδικότερα, με τη δύναμη της εικόνας που έχει, δεν έχει συγκεκριμένα καλούπια, νόρμες ή παραγγελίες κατά το τι αρέσει στον καθένα ατομικά. Το γεγονός όπως πως επιλέγονται και βραβεύονται ταινίες που όχι μόνο κριτική σκέψη δεν προάγουν στο κοινό αλλά το μόνο που προκαλούν είναι να στάξει λίγα δάκρυα ο θεατής με εικόνες που -πλην των αναφορών που προειπώθηκαν- θα μπορούσαν να απηχούν τα βάσανα κάθε γονιού που το παιδί του σκοτώνεται από μια αιτία την οποία δε θέλουμε να σκάψουμε και λίγο παραπάνω δείχνοντας το άθλιο πρόσωπό της, μάλλον μας προϊδεάζει ότι η θέση που θέλει να πάρει είναι λίγο στη μέση και παραπέρα. Πιο πάνω, πιο κάτω, τι σημασία έχει, αρκεί να μην γεννιούνται συνειδήσεις επικίνδυνες για το σύστημα. Απλά στις μέρες μας όλα μετριούνται υπέρ ή κατά ενός σκοπού. Βοηθάει τελικά αυτή η ταινία τον παλαιστινιακό σκοπό; Ή δεν μας αφορά καν; Αυτό ας το απαντήσουν οι θεατές…
Κλείνοντας με μια αναφορά που είναι αρκετά αισιόδοξη: ευτυχώς η πλειοψηφία του παλαιστινιακού λαού δεν είναι μια ατομοκεντρική, γλυκανάλατη, παραδομένη μεσαία τάξη γιατί τότε ο αγώνας του πολύπαθου αυτού λαού θα είχε σταματήσει δεκαετίες πριν. Τα λόγια του παππού ότι η μια γενιά, η «μεσαία» χρονικά θα λέγαμε, είναι ηττημένη και η νέα γενιά θα είναι αυτή που θα αγωνιστεί και θα απελευθερώσει την Παλαιστίνη χτύπησαν διάνα.
ΥΓ. Αν μη τι άλλο, πέρα από την εξαιρετική ταινία “The teacher”, που σημειωτέον πρωταγωνιστούν ξανά ο πατέρας-δάσκαλος και το παιδί, δείτε και την επίσης εξαιρετική ταινία “Fidai” που προβάλλεται την τελευταία μέρα του φεστιβάλ. Ας ελπίσουμε του χρόνου οι διοργανωτές να επιλέξουν περισσότερες τέτοιες…
Χ.