Το Άνθρωποι στον ήλιο είναι ένα βιβλίο με δύο νουβέλες του Γασσάν Καναφάνι που πρωτοεκδόθηκε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 1999 και επανακυκλοφόρησε το 2024, σε μετάφραση απ’ τα αραβικά του Νασίμ Αλατράς.
Ο Γασσάν Καναφάνι γεννήθηκε το 1936 στην Άκρα. Το 1948 υποχρεώθηκαν να φύγουν με την οικογένειά του, όπως χιλιάδες Παλαιστίνιοι πρόσφυγες. Πρώτα βρέθηκαν στον Λίβανο και μετά εγκαταστάθηκαν στη Δαμασκό. Αφού συμπλήρωσε τις σπουδές του, εργάστηκε ως δάσκαλος και δημοσιογράφος πρώτα στη Συριακή πρωτεύουσα και μετά στο Κουβέιτ. Ύστερα, μετακινήθηκε στη Βηρυτό, όπου άρχισε να γράφει σε διάφορες εφημερίδες. Το 1969 εκδίδει το περιοδικό Αλ Χαντάφ, που γρήγορα γίνεται πλατιά γνωστό. Στον έξω κόσμο ο Καναφάνι ήταν γνωστός ως εκπρόσωπος του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και εκδότης του εβδομαδιαίου περιοδικού Αλ-Χαντάαρ. Ο αραβικός, όμως, κόσμος τον ήξερε και σαν έναν εξαίρετο διηγηματογράφο και έναν από τους πιο προικισμένους παλαιστίνιους πεζογράφους.
Η πρώτη νουβέλα με τον ομώνυμο τίτλο αναφέρεται στην ιστορία τριών Παλαιστινίων διαφορετικών ηλικιών που προσπαθούν, μέσα σε μια καρότσα ενός φορτηγού, να διασχίσουν την έρημο μεταξύ Ιράκ και Κουβέιτ προς αναζήτηση εργασίας και καλύτερων συνθηκών διαβίωσης.
Μέσα σε αυτήν τη νουβέλα αποτυπώνονται οι μνήμες και τα αδιέξοδα των Παλαιστινίων προσφύγων· η αγωνία, η κακή μεταχείριση, τα εμπόδια που υφίστανται από τα αραβικά καθεστώτα που τους «φιλοξενούν» σε προσφυγικούς καταυλισμούς μετά τη Νάκμπα το 1948. Αντί να γνωρίσουν το πρόσωπο της λεγόμενης «αραβικής αλληλεγγύης», βιώνουν εκμετάλλευση.
Όσο γνωρίζουμε τους ήρωες μας, βλέπουμε παράλληλα πώς πλουτίζουν διάφοροι ντόπιοι τυχοδιώκτες διακινητές που τους καταδικάζουν σε σίγουρο θάνατο μέσα στην καυτή έρημο. Όσοι δεν πέθαναν στην καταστροφή του ‘48 πεθαίνουν απελπισμένοι στην προσπάθεια τους να διασχίσουν την έρημο. Σήμερα για το Κουβέιτ, αύριο για κάπου αλλού.
Το μαρτυρικό τέλος των τριών Παλαιστινίων μέσα στην καρότσα μεταφοράς του διακινητή σε μουδιάζει από τη φρίκη και την αγανάκτηση.
Καθώς ο Καναφάνι έχει το περιγραφικό ταλέντο να σε βάζει μέσα στην ιστορία γίνεσαι ένα με τους τρεις Παλαιστίνιους, βιώνεις μαζί τους όλες τις σκέψεις, τα άγχη, τα συναισθήματα μέχρι την τελική τους «φυγή».
Ο Καναφάνι, περιγράφοντας αυτές τις συνθήκες, υποδηλώνει ότι το μόνο ελπιδοφόρο μέλλον που μπορεί να υπάρξει για αυτούς τους ανθρώπους είναι στην πατρίδα τους και πουθενά αλλού.
***
Η δεύτερη νουβέλα ονομάζεται «Ο τυφλός και ο κουφός».
Μιλάει για την ιστορία δυο Παλαιστίνιων, ενός κουφού και ενός τυφλού, που συναντιούνται τυχαία στον τάφο ενός «ευσεβούς», τρέφοντας την ελπίδα ότι θα γιατρευτούν από τις παθήσεις τους.
Οι δυο Παλαιστίνιοι γίνονται φίλοι καθώς αναγνωρίζουν ότι το μόνο θαύμα που έχει συμβεί μετά την επίσκεψη στον τάφο του «ευσεβούς» είναι ότι ανακαλύπτουν ότι είναι και οι δυο πρόσφυγες από την Τύρα της Χάιφα.
Μέσα από αυτήν τη συνάντηση ο Καναφάνι θέτει φιλοσοφικά ζητήματα σε σχέση με την τυφλή πίστη των ανθρώπων στις μεταφυσικές δυνάμεις και την άρνηση τους να ακούσουν οποιαδήποτε άλλη άποψη.
Κριτικάρει τις προσδοκίες των ανθρώπων που εναποθέτουν τις ελπίδες τους στα θαύματα υιοθετώντας τον ρόλο του θύματος της μοίρας και της ιστορίας. Πιστεύει ότι οι Παλαιστίνιοι μόνο μέσω της πάλης μπορούν να κερδίσουν πίσω τη γη τους και, αν θέλουν να επιστρέψουν πίσω στην Παλαιστίνη, πρέπει να αγωνιστούν.
Ο Καναφάνι, βάζοντας τους δυο ήρωες του να επαναστατούν με τον τρόπο τους και να αποδομούν μέρα τη μέρα τις μεταφυσικές αντιλήψεις των γύρω τους, μας δείχνει με μια δόση ειρωνείας ότι αυτοί που αντιλαμβάνονται την ουσία των πραγμάτων είναι ένας κουφός και ένας τυφλός καθώς βλέπουν και ακούνε καλύτερα από όλους.
Κλείνουμε με ένα απόσπασμα της ίδιας της νουβέλας:
«…Ανταμώνουν οι ηττημένοι, οι καταπονημένοι και οι λυπημένοι πάνω στην ταφόπλακα που από κάτω της κοιμάται το θαύμα και δεν αντικρίζουν παρά μόνο το πτώμα ενός δειλού θανάτου. Τα πράγματα γίνονται περίπλοκα όταν πεθαίνουν οι ευσεβείς, γκρεμίζονται οι γέφυρες της αυταπάτης, σαπίζουν οι υποσχέσεις…
Και τότε επιβάλλεται να σηκώσεις τη μοίρα σου».
Γ.Γ.
Διαβάστε ακόμα: