Ο Φελίξ Τζερζίνσκι γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου του 1877 σε αγρόκτημα στην επαρχία Οσμιάνι (σήμερα επαρχία Στολμπτσόφσκι της περιοχής Μινσκ). Η μητέρα του καταγόταν από οικογένεια Πολωνού ευγενή. Ο πατέρας του επίσης από μικροκτηματίες Πολωνούς ευγενείς.
«Το 1895 γίνομαι μέλος της Σοσιαλδημοκρατίας της Λιθουανίας και, μελετώντας το μαρξισμό, καθοδηγώ τους ομίλους των μαθητευόμενων εργατών στις βιοτεχνίες και στα εργοστάσια. Εκεί μου έδωσαν το ψευδώνυμο Γιάτσεκ. Από το γυμνάσιο έφυγα θεληματικά το 1896, έχοντας τη γνώμη ότι η πίστη πρέπει να γίνει πράξη και πρέπει να βρίσκομαι κοντά στη μάζα και μαζί της να διδάσκομαι και ο ίδιος. Την ίδια χρονιά παρακάλεσα τους συντρόφους να με στείλουν στις μάζες, αφήνοντας τους ομίλους. Την περίοδο εκείνη στην Οργάνωσή μας διεξαγόταν πάλη ανάμεσα στη διανόηση και στις ηγετικές ομάδες των εργατών, που ζητούσαν από τη διανόηση να τους μάθει γράμματα, γενικές γνώσεις κλπ. και να μη φυτρώνει εκεί που δε τη σπέρνουν, στις μάζες. Παρόλ’ αυτά, κατάφερα να γίνω προπαγανδιστής και να μπω στις μάζες, που ως τότε δεν είχε αγγίξει κανείς…»
Η πρώτη του συνάντηση με τον Λένιν έγινε στο 4ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ στη Στοκχόλμη το 1906. Έκτοτε έμεινε πάντα δίπλα σε όλες τις αποφάσεις ενάντια σε όποιον έφραζε τον δρόμο στην προλεταριακή επανάσταση.
«Σήμερα που έχει σπαρθεί παντού το μίσος, που τόσοι άνθρωποι έχουν ριχτεί ο ένας ενάντια στον άλλον, μπορεί στη καρδιά όχι πολλών ανθρώπων να ξυπνήσει ξανά η δίψα της αγάπης και της συναδέλφωσης. Πόσο βαρύ είναι να κάθεσαι τώρα εδώ άχρηστος και αδρανής, όταν εκεί είναι πολύ χειρότερα από ότι εδώ, γιατί όπως μου φαίνεται το κακό γρήγορα θα νικηθεί και οι δυνάμεις και οι σκέψεις μου θα μπορούσαν να χρειαστούν. Θα κηρυχτεί πόλεμος ενάντια στον πόλεμο και αυτός θα εξαλείψει για πάντα τις πηγές του μίσους» . Αυτά έγραφε από τις φυλακές του Ορλόφ κατά τη διάρκεια του ‘Α παγκοσμίου πολέμου.
«Έκατσα στη φυλακή και στα κάτεργα συνολικά 11 χρόνια, εξορίστηκα 3 φορές και πάντοτε δραπέτευα».
Τον Μάρτη του 1917 οι επαναστάτες εργάτες έσπασαν τις πόρτες των φυλακών Μπουτίρ για να απελευθερώσουν πολιτικούς κρατούμενους. Τον Τζερζίνσκι τον περιέφεραν στα χέρια στους δρόμους της Μόσχας.
Είναι ένα από τα πέντε μέλη του Στρατιωτικού Επαναστατικού κέντρου των Μπολσεβίκων που καθοδηγούν την εξέγερση μαζί με τους Στάλιν, Μπουμπνόφ, Σβερντλόφ, Ουρίτσκι. Τη μέρα της εξέγερσης 25/10/1917 ο Τζερζίνσκι καθοδηγούσε την κατάληψη του κεντρικού τηλεγραφείου και του ταχυδρομείου.
Ο Λένιν τον πρότεινε και το Συμβούλιο Λαϊκών Επιτροπών των ενέκρινε ως πρώτο πρόεδρο της ΤσεΚά στη πάλη ενάντια στους σαμποτέρ και την αντεπανάσταση.
«Η ίδρυση της ΤσεΚά ήταν απάντηση στην οργανωμένη αντίσταση ενάντια στην σοβιετική εξουσία από την πλευρά των αστικοτσιφλικάδικων κύκλων. Η λευκή τρομοκρατία, τα σαμποτάζ, οι πυροβολισμοί ενάντια στους ηγέτες της επανάστασης, η αντίδραση στη σοβιετική οικοδόμηση και οι επιθέσεις ενάντια στην ίδια την ύπαρξη της δικτατορίας του προλεταριάτου έκαναν την ΤσεΚά το μαχητικό όργανο της επανάστασης, την έβαλαν στην πρωτοπορία της πάλης της εργατικής τάξης ενάντια στο κεφάλαιο. Η ΤσεΚά έγινε το τρομερό σύμβολο για όλους εκείνους που δε μπορούσαν να δεχτούν τις κατακτήσεις των εργαζομένων, εκείνους που ονειρεύονταν την ανάσταση του παλιού καθεστώτος, που ετοίμαζαν τη θηλιά για τους εργάτες και τους αγρότες. Η ΤσεΚά στάθηκε στην υπεράσπιση της επανάστασης και εκπλήρωνε με τιμή το δύσκολο καθήκον που της ανατέθηκε».
Η ζωή του υποδειγματική, υπόδειγμα σεμνότητας. Πολέμιος της ρουτίνας, του χαρτοπόλεμου και της αδιαφορίες στην κομματική δραστηριότητα. Στον εμφύλιο πόλεμο οι Μπολσεβίκοι συγκρότησαν νέο Πολωνικό Γραφείο και έβαλαν επικεφαλή τον «σιδερένιο» Φελίξ να καθοδηγήσει τους Πολωνούς κομμουνιστές δίπλα στον Κόκκινο Στρατό.
Η μεγάλη του αγάπη στα παιδιά και το μέλλον τους στην σοσιαλιστική πατρίδα τον δραστηριοποίησε να βρίσκεται στο πλευρό των εκατομμυρίων ορφανών που είχε δημιουργήσει ο πόλεμος και η φτώχεια.
«Όταν κοιτάς τα παιδιά δεν μπορείς να μην σκεφτείς ότι όλα πρέπει να διατεθούν γι αυτά. Οι καρποί της επανάστασης όχι για μας, γι αυτά».
Τον μισούσαν και τον έτρεμαν οι ταξικοί εχθροί. Ήταν ευγενέστατος απέναντι στους ανθρώπους του λαού και τους συντρόφους. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο ανέλαβε την καθοδήγηση των Μεταφορών και στη συνέχεια το Ανώτατο Συμβούλιο Λαϊκής Οικονομίας ενώ εξακολουθούσε να είναι πρόεδρος της ΤσεΚά-ΓκεΠεΟυ.
Στις 20 Ιούλη του 1926 πέθανε αιφνίδια στο διαμέρισμά του από κρίση στηθάγχης. Ο αφοσιωμένος επαναστάτης κομμουνιστής υπηρέτησε για μια ζωή την επαναστατική πάλη και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στα πρώτα δύσκολα βήματα.
Την μέρα της κηδείας έγραψε ο Στάλιν στη Πράβντα μεταξύ άλλων: «Όταν σήμερα, μπροστά στο ανοικτό φέρετρο, ξαναφέρνω στη μνήμη μου το δρόμο που πέρασε ο σύντροφος Τζερζίνσκι – φυλακές, κάτεργα, εξορίες, Έκτακτη Επιτροπή για τον αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση, ανόρθωση των κατεστραμμένων μεταφορών, ανοικοδόμηση της νεαρής σοσιαλιστικής βιομηχανίας- νιώθω την επιθυμία να χαρακτηρίσω αυτήν την κοχλάζουσα ζωή με μια λέξη: ΑΝΑΦΛΕΞΗ».
Ο σοβιετικός λαός τον τίμησε ποικιλοτρόπως για δεκαετίες, γνωρίζοντας πως ο σιδερένιος Φελίξ δεν ήταν ένας μα εκατοντάδες χιλιάδες μπολσεβίκων κομμουνιστών και το απέδειξαν με την απόκρουση και συντριβή του ναζιστικού τέρατος τα επόμενα χρόνια.
* Στοιχεία και αποσπάσματα πάρθηκαν από τη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια και τα βιβλία Φελίξ Τζερζίνσκι Μαχητής της επανάστασης (Σύγχρονη Εποχή) και Ι.Β. Στάλιν τόμος 8 των Απάντων.