Το παράδειγμα της COSMOTE στη συνθήκη του COVID19
Το ανθρώπινο πρόσωπο των εταιρειών είναι εδώ, ακριβώς απέναντί μας, το κοιτάμε και μας κοιτάει κατάματα. Κάθε μια από τις επιχειρήσεις αυτές ανησυχούν για εμάς, μας καθησυχάζουν, φροντίζουν για εμάς. Συναγωνίζονται στο ποια θα «ενισχύσει» περισσότερο τον αγώνα κατά του COVID19, για το «καλό του λαού». Φαίνεται πως ο αγώνας του κάθε σοσιαλδημοκράτη δικαιώθηκε εν μέσω πανδημίας: αυτός είναι ο «σωστός και υγιής» καπιταλισμός, που για αυτόν παλεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι ειδικοί αυτοί του σοσιαλισμού στα λόγια και της στήριξης του Κεφαλαίου στην πράξη, εδώ και ενάμισι αιώνα τροφοδοτούν την αυταπάτη ότι ο καπιταλισμός μπορεί να έχει κέντρο του τον άνθρωπο (!) πάνω από ή μαζί με τα κέρδη. Για να ‘ρθουμε όμως στο σήμερα και στο εδώ: «η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι το μεγάλο ζήτημα της εποχής μας, καθώς οι επιχειρήσεις και η οικονομία, είναι πρώτα απ’ όλα οι άνθρωποι και οι εργαζόμενοι», υπερθεμάτιζε στα λόγια του σοσιαλιστή Γάλλου προέδρου Ολάντ, το 2016 η Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Χαρά Καφαντάρη. Και περήφανα παρουσίαζε την σκληρή δουλειά που χρειάστηκε για να προωθηθεί και στη χώρα μας το Εθνικό Σχέδιο Δράσης Στρατηγικής για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη.
Η έννοια βέβαια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ – CSR Corporate Social Responsibility) δεν είναι καινούρια ούτε και επινόηση ενός κάποιου ευρωενωσιακού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αντιθέτως, η σχετική συζήτηση για την «κοινωνική υπευθυνότητα» του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής ξεκινάει από τον απολογητή της βρεφικής του ηλικίας Άνταμ Σμιθ, και ανανεώνεται στην γεροντική του ηλικία από αμερικάνους θεωρητικούς του καπιταλισμού μετά το παγκόσμιο κραχ του 1929 και μεταπολεμικά στη δεκαετία του 1950.
Αυτός όμως ο γνήσιος καρπός των απολογητών της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης μένει στο δέντρο και σαπίζει για πολλές δεκαετίες μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα. Θα φάνταζε εξάλλου γελοίο στον εικοστό αιώνα, τον αιώνα των αντίπαλων στρατοπέδων, του σοσιαλισμού και των ανεβασμένων εργατικών κινημάτων, να αντιπαρέθεταν οι δυτικοί καπιταλιστές την «υπευθυνότητα και την ανθρωπιά» των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, πόσο μάλλον των μονοπωλιακών ομίλων.
Όχι. Το ξέπλυμα αυτό της ουσίας της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της αρπαγής της υπεραξίας, έπρεπε να το αναλάβουν σοβαρές πολιτικές οργανώσεις που να μπορούν να φυτέψουν τις εντολές του καπιταλιστή στο μυαλό του εργάτη. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και οι οργανώσεις τους. Τα πρακτορεία δηλαδή των αφεντικών μέσα στις εργατικές μάζες.
Είναι μετά τις αντεπαναστατικές παλινορθώσεις στις σοσιαλιστικές χώρες, που οι καπιταλιστές αντιλαμβάνονται ότι το βασίλειο της εκμετάλλευσης έχει μείνει γυμνό από αντίπαλους δαίμονες και χρειάζεται να μασκαρέψει ένα ολότελα δικό του ανθρώπινο προσωπείο. Η συζήτηση για έναν «κώδικα συμπεριφοράς των επιχειρήσεων» ξεκινάει το 1999 στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το 2000 συντάσσεται το «Οικονομικό Σύμφωνο» (Global Compact) στη Νέα Υόρκη που παρουσιάζεται σε 50 πολυεθνικές. Το 2000 στη σύνοδο κορυφής στη Λισαβόνα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι για να γίνει ανταγωνιστικότερη η οικονομία οι επιχειρηματίες πρέπει να αναλάβουν τον κοινωνικό τους ρόλο. Το 2001 η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη έχει ήδη αναδειχθεί σε βασική στρατηγική κατεύθυνση της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει το βασικό της κείμενο όπου η ΕΚΕ ορίζεται ως «η ευθύνη των επιχειρήσεων για τον αντίκτυπό τους στην κοινωνία» (Πράσινη Βίβλος). Η ευθύνη αυτή σύμφωνα με την ΕΕ χωρίζεται στις εξής κατηγορίες:
«1) Την εξωτερική που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες μιας επιχείρησης που αφορούν και απευθύνονται ευρύτερα στην κοινωνία. (Προσφορά χρημάτων/προϊόντων/υπηρεσιών για κάποιο κοινωνικό σκοπό, χορηγία, χρηματοδότηση διαφόρων πρωτοβουλιών φιλανθρωπικών οργανισμών κ.ά.).
2) Την εσωτερική που περιλαμβάνει δραστηριότητες που απευθύνονται στους ίδιους τους εργαζόμενους της εταιρείας. (Μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, κατάρτιση και εκπαίδευση, παροχή προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου υγείας των εργαζομένων κ.ά.)».
Το «όραμα» αυτό πρώτος αναλαμβάνει να πραγματοποιήσει… ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ), που ιδρύει το «Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ» και δημοσιεύει την «Χάρτα των Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των Επιχειρήσεων». Αλτρουιστική μετάλλαξη των αφεντικών της βιομηχανίας ή πλάνο για μακροπρόθεσμη αύξηση των κερδών;
Την απάντηση μας τη δίνει ο Σύνδεσμος Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος περιγράφοντας σε μελέτη του (2013) τα κυριότερα οφέλη από την υιοθέτηση της πολιτικής της ΕΚΕ: βελτίωση της εταιρικής φήμης και εικόνας, αύξηση δημοτικότητας μέσω των ΜΜΕ, καλύτερες δημόσιες σχέσεις, βελτίωση σχέσεων με επενδυτές, έλεγχος κινδύνου, αύξηση αποδοτικότητας (μέσω επένδυσης στην τεχνολογία), αύξηση πωλήσεων, μακροπρόθεσμη οικονομική επιτυχία. Δηλαδή μ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια: με την κλεμμένη απλήρωτη εργασία χτίζει ο κάθε καπιταλιστής το προσωπείο του ευεργέτη και απολαμβάνει καλύτερη βάση διαπλοκής και περισσότερα κέρδη.
Το πόσος ανθρωπισμός περισσεύει από την τάξη των κεφαλαιοκρατών για τους εργαζόμενους και την κοινωνία γενικότερα, το βιώνουμε όλοι στο πετσί μας. Από τα πρώτα χνάρια της βιτρίνας της ΕΚΕ μέχρι σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι και πολλή εκμετάλλευση στα ντόπια κάτεργα. Ιδιαίτερα μέσα στον κίνδυνο της πανδημίας είναι εμφανέστερη η διαφορά του προσωπείου από το πραγματικό πρόσωπο.
*****
Τα προσωπεία του Κεφαλαίου συγκαλύπτουν το πραγματικό πρόσωπο της εκμετάλλευσης: η Cosmote και οι Γειτονιές του Κόσμου.
Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι το παράδειγμα της Cosmote του ομίλου ΟΤΕ της Deutsche Telekom. Ως μέλος του Ελληνικού Δικτύου για την ΕΚΕ, ο όμιλος ΟΤΕ έχει προχωρήσει στις δεσμεύσεις του για ηθική εταιρική διακυβέρνηση μέσω Κοινωνικής Χάρτας(!) που καθορίζει όπως αναγράφεται «τις συνθήκες εργασίας και τα κοινωνικά πρότυπα, βάσει των οποίων αναπτύσσονται και προσφέρονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες». Με περισσότερους από 14.000 εργαζόμενους στην χώρα μας, φαίνεται ότι έχει αναγάγει την μπαρούφα της εταιρικής υπευθυνότητας σε πραγματική σημαία της αστικής προπαγάνδας.
Λίγοι μόνο μήνες έχουν περάσει από την απεργία διαρκείας των εργαζομένων σε OTE- COSMOTE. Ενάντια στις συνεχιζόμενες απολύσεις, στην πλήρη υποτίμηση του μεροκάματου, την επίπονη σωματικά και ψυχικά εντατικοποίηση στη δουλειά, τα εργατικά ατυχήματα, τα ωράρια λάστιχο, την ενοικίαση εργαζομένων μιας χρήσης. Λίγοι μόνο μήνες από μια απεργία που σήκωσαν οι εργαζόμενοι με τα σωματεία τους αγωνιζόμενοι για Ενιαία Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ως ασπίδα προστασίας στην επίθεση των αφεντικών τους. Απέναντί τους; Μα η πλήρης εφαρμογή της εταιρικής υπευθυνότητας, δηλαδή απειλές, μηνύσεις, ξύλο στους απεργούς από τα ΜΑΤ.
Και όσο τακτική και στόχος της «εταιρικής ευθύνης» δεν είναι παρά η εντεινόμενη αφαίμαξη των χιλιάδων εργαζομένων με το μικρότερο δυνατό κόστος, τα λεφτά ωστόσο περισσεύουν για την καμπάνια του ξεπλύματος με αφορμή την απειλή του νέου κορωνοιού. Περισσεύει ταυτόχρονα και το θράσος και η κοροϊδία απέναντι στους δικούς της και σε όλους τους εργαζόμενους: Η καμπάνια υποκρισίας για την ανθρωπιά της Cosmote, δεν χρησιμοποίησε Madonna ή Lady Gaga! Χρησιμοποίησε σαν μέικαπ ένα πολύ συγκεκριμένο ιστορικό κομμάτι. Ένα απόσπασμα από τις Γειτονιές του Κόσμου του Γιάννη Ρίτσου. Του Ρίτσου. Του στρατευμένου στους αγώνες της εργατικής τάξης ενάντια στις αλυσίδες της, ενάντια στην εκμετάλλευση και στην υποκρισία του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου.
Το ότι η μόνη σχέση του Ρίτσου με ομίλους σαν του OTE- cosmοte, είναι η σχέση της αβύσσου που χωρίζει δύο αντίπαλα στρατόπεδα, των εκμεταλλευτών και εκμεταλλευομένων φαίνεται από τη ζωή και το έργο του. Οι γειτονιές για τις οποίες αγωνίστηκε ο Ρίτσος και όλοι και όλες που συστρατεύθηκαν στον αγώνα για την Υπόθεση της Εργατικής Τάξης, είναι οι γειτονιές της Αλήθειας και όχι της Αστικής Υποκρισίας, της πλέριας Κοινωνικής Δικαιοσύνης και όχι της Ταξικής Κυριαρχίας, του Προσώπου του Ανθρώπου και όχι του Προσωπείου των Εκμεταλλευτών, του Τέλους της Εκμετάλλευσης και όχι του Φτιασιδώματός της.
Για αυτό και στο ίδιο αυτό έργο του συνεχίζει ο ποιητής:
Ήταν πικρές οι μέρες μας πολύ πικρές.
Ο ίσκιος ενός κυπαρισσιού μετρούσε
μέτρο το μέτρο όλον τον κόσμο.
Καθ ένας κουβαλούσε στον ώμο του
κι από `να πεθαμένο. Κάθε στιγμή
κουβαλούσαμε το θάνατό μας στον ώμο μας.
Όλο κι όλο τ’ όνειρό μας ήταν μικρό και στρογγυλό
σαν ένα ψωμί, ήσυχο και λυπημένο
σαν μια σταγόνα λάδι, νηστικό.
Σαν πρώτη λέξη που αλλάζουν οι ανθρακωρύχοι
λίγο πριν από την απεργία. Τ’ όνειρό μας μικρό
και καλοκρυμμένο στην καρδιά μας
σαν το χαρτάκι με την κομματική γραμμή
κρυμμένο στο παπούτσι του προλετάριου.