Στα Ομηρικά Έπη, το όνομα Ελένη ετυμολογείται από το ρήμα ἑλεῖν, απαρέμφατο που σημαίνει καταστρέφω και το ουσιαστικό ναῦς που σημαίνει καράβι. Ναῦς, νεώς η γενική, νηΐ η δοτική, ἑλεῖν και νηΐ, Ελένη. Μας φορτώνει, λοιπόν, ο τυφλός επικός ποιητής εκείνη την αρχαία ενοχή, ότι είμαστε οι γυναίκες η αιτία της καταστροφής των πλοίων των Αχαιών. Είμαστε υπαίτιες μιας καταστροφής.
Όποτε συναντώ αυτή την ετυμολογία, ο νους μου πάει στη γυναίκα από την οποία πήρα το όνομα μου, εκείνη την τετραπέρατη αγκαλιά. Και σκέφτομαι ότι ήταν πραγματικά πολύ κοντά στην Ομηρική Ελένη.
Δεν ήταν, βέβαια, «Ωραία», μια απλή γυναίκα της ελληνικής υπαίθρου ήταν. Ούτε ποτέ της είχε μπει σε καράβι. Η θάλασσα της φάνταζε πάντα κάτι εξωτικό και τρομακτικό ταυτόχρονα.
Μέχρι, όμως, σίγουρα τη δεκαετία του 1970 δούλευε τη γη με το Ησιόδιο Άροτρο* που λέμε: Με το υνί, δηλαδή, και τα ζώα, τρόπο καλλιέργειας της γης που χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ.
Ζήτημα αν είδε, προς το τέλος της ζωής της, περίπου το 1980 με 1986, δεκαετίες, δηλαδή, μετά τα εκατομμύρια δολάρια του Τρούμαν και του Μάρσαλ για την «ανοικοδόμηση» της χώρας μας, μιας χώρας δεμένης πάντα στο άρμα των καλοθελητών ιμπεριαληστών, αυτό που ονομάστηκε στον προηγούμενο αιώνα «εκβιομηχάνιση της αγροτικής παραγωγής» στην Ελλάδα: το Τρακτέρ. Αυτό το πολυπόθητο εργαλείο που απέκτησε- με το αζημίωτο πάντα- η αγροτιά στον τόπο μας.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η γιαγιά Ελένη, όπως και χιλιάδες γιαγιάδες και παππούδες των πολύπαθων χωριών μας, εκατοντάδες χιλιάδες με πολλά άλλα ονόματα, ήταν εκατό χρόνια πιο κοντά στον Όμηρο και δύο χιλιάδες εφτακόσια χρόνια πιο μακριά από τη σύγχρονη εποχή.
Θα πρέπει έτσι κανείς να τοποθετεί με πολύ μεγάλη προσοχή τα σωστά υποκείμενα- άτομα και πολιτικές- πριν το απαρέμφατο ἑλεῖν, που σημαίνει καταστρέφω, μαζί με τα σωστά του αντικείμενα.
* Στο επικό ποίημα του Ησίοδου «Έργα και Ημέραι» αναφέρεται ο τρόπος καλλιέργειας της γης με άροτρο (υνί).
Ελένη Χαύτη